venerdì 4 novembre 2011

Bitu, beta, beth, beit, bayt, baita, bidda, bidattone.

Thathari, su battor de Sant'Andrìa, duamizas e undighi. 
CHENAPURA/'ENARPU/'ENARPE



PALEOSARDO : dae sa beta, a s'habitat, a sa bidathone, a bidda.




Dae Wikipedia, evoluzione e sa littera Beta dae su geroglificu.
Dapoi de nos esser divertodos cun s'italianu porcheddinu, faghimus un'arrejonamentu seriu como subra sos istudios etimologicos.


SOS ISTUDIOS ETIMOLOGICOS  O SEMANTICA ISTORICA EST UNA DISCIPLINA A CONTU SOU,  A MESU CAMINU INTR'E SA LESSICOLOGIA, SA LIMBISTICA EI SA PSICOLOGIA, MA NIUNE SI ND'EST ANCORA ABBISTU, CA PAGOS LIMBISTAS S'AMMENTANA CHI SA LIMBA EST UNU RIFLESSO DE SU PENSAMENTU, EST A NARRER DE SA MENTE.
Chi lis piacat o chi li dispiacat.


Finas chi no cumprendimus custu sos istudios etimologicos sardos ponzende fattu a sas pantasimas de sos cavallerizzos indeuropeos no ana andare meda lontanu, si no cussas alas de sa fantasia.




Amus già nadu in ateros posts de Giovanni Semerano http://kisuras.blogspot.com/2011/10/chie-fit-giovanni-semerano_07.html e ite nde pensamus de sa teoria/ideologia  de s'indeuropeo http://kisuras.blogspot.com/2011/10/sa-faula-indeuropea.html e de sas raighinas semiticas de totas sas limbas europeas, bascu in mesu. E amus già chircadu de ammustrare cussu chi sos indeuropeistas no ana mai ammustradu subra paraulas comente - kisura, karasau, kamedda, kukurusta, - a mus bidu, deo creo, comente addaisegus sas paraulas b'est sempre costoidu, comente unu siddadu de lughe sutta unu muntone de ciarpame nieddu, su corizone de ismeraldu de sos concettos umanos chi sa mente si frommat subr'e su mundu.


Kisura est un'affazenda de cosiduras, sumeru shur-a  karasau faeddat de appethare, secare, fresare, isperrare, accadicu karashu , it. spezzo, -mentras chi kukurusta nos ch'imbolat in logos de cristas muntagninas, de puddos e de undas e de kimas de montes e de concas -kukuru -sumeru - ku-kur (monte, kima).

Cherzo narrer chi s'etimologista si no faghet referimentu a su pensamentu de s'omine, sas maneras in sas cales sa mente assoziat sas bideas no podet andare a logu. Totu sos etimologistas lu faghen, ma no si renden contu, anzis, si nde renden contu, ma no lu naran ca timen de esser passados de "mentalistas" imbetzes preferin sighire a caminare a s'iscuru, a sa zega, chei sos "diversamente abiles".

Custu puntu, si cherimus fagher un'arrejonamentu seriu e no bugliante subra sos istudios etimologicos sardos e non sardos, est una chistione de importanza massima. Ca si no s'arriscu est de leare totu sutta sos pes, fattende una asciada e coddos "Ohi, totas fantasias". E gai no est.

Su puntu est semplice meda ma nisciunu paret chi si nd'abizet o chi nde tiret sas logicas  consecuenzias: sa limba no isistit chena su pensamentu ed est su pensamentu chi dat ordine e fromma a sa limba. Zeltu sa limba faghet referimentu a su mundu, a sos oggettos - cuncretos e astrattos de sa realidade, ma sos lumines chi damus a sa realidade, sas paraulas chi descrien s'eternu divenire de sas cosa de su mundu, sos verbos, tantu pro narrer, sun ligados, akameddados, giuntos, annanghidos dae su pensamentu.
Sa limba a sa sola no andat a logu mancu issa.

Bos fato un'esempiu chi no apo fatu primu ca cherio essere a tempu e a manera de lu poder faghere e pustis mi narades si calicunu indeuropeista mi ammustrat su contrariu o mi faghet un'arrejonamentu mezus de cussu chi so a proa de bos fagher deo.

IT'EST SA KAMEDDA INTR'E: greco beta,  italiano vita, abitare, invitare, avvitare, evitare, abito, latino habitus, habitat, civitas, sardo bidathone, aidattone, idattone, abìtu, bidda, latino villa, italiano villaggio.

In nisciunu dizionariu etimologicu indeuropeista azis s'siperanzia de agattare una risposta comete si toccat adeguada a sa dimanda. Sas rispostas chi bos dana sun balbettìos infantiles, giros imboligosos de chie no ischit a cal'ala si dare e la tirat a sa longa cun paginas e paginas de dottas discussiones ca no ischit comente che l'agabbare, e pro no narrer nudda consuman papiru meda e su tempus nostru.

Un'atera dimanda: coment'est chi su sardu cumbitare/cumbidare at unu currispundente in su bascu (torra su bascu) gumida- tu? lu idet finas unu pitzinnu chi gumida-tu est su sardu cumbid-are (su suffisso -tu bascu est su suffissu chi marcat s'infinidu, comente su matessi de su sardu - a - cumbidare , de s'inglesu to e de su tedescu zu).

Partimus dae su grecu beta, sa segunda littera de s'alfabeto, sa prima est alfa, chi si lu girades de noranta grados a manca e l'adderettades nde azis sa conca de unu 'oe, accadicu alpu , ebraicu aleph; e finas ainoghe nudda de istranu chi mi l'insinzades bois matessi chi s'alfabeto gregu est copiadu dae su feniciu, limba sorre de s'ebraicu e ambas duas fizas de s'accadicu.

Ite fit su sinnu originale de beta, feniciu bet? fit sa pianta istilizzada de una domighedda de su accurzu oriente, beth in ebraicu. Tando custa paraula beta benit dae su fenicu chi benit dae s'accadicu bitu.
Ma ite cheret narrer bitu o puru bit in s'istatu costruttu (sintattico) in accadico? Bitu-bit cheret narrer domo, custu la'zis cumpresu, ma no est finida goi.
Ite cheret narrer beth in ebraicu? villaggiu, pensade a Beth-lem, Betlemme, Bellè, in sardu, ....In Bellè terr'e Giudea est nascidu su Sevvadore....narat una cantone de Sos Tres Res. Su noranta pro chentu de sos villaggios biblicos incuminzan cun Beth. Oe cun beit, beyt, bait 
Mappa de Google cun biddas Beit-
Attinzione però! Ite cheriat narrer beth in ebraicu? No cheriat narrer solu bidda, villa, villaggio, cheriat narrer puru sa domo, in su sensu de familia, tribù - la casa di Davide, la tribù di Davide - pro nos cumprendere su semiticu bitu, beth est su matessi de su latino ki-uitas-civitas, civitatem , civitates fit infattis sa paraula chi cheriat narrer: populassione de, terretoriu de...
E tando como nos semus avvicinende passu passu a su sinnificu originariu de sa peraula bitu-beta-beth: domo , terretoriu, populu.


S'intuizione abbaidende una cartina geografica in accadicu.


Cando est chi apo cumpresu pro sa prima 'orta custa arcaica relassione tra custas tres peraulas? Est bistada un'intuizione abbaidende una cartina geografica de su accurzu oriente chi pro fortuna 'ostra e mea fit iscritta in accadicu - eja, in accadicu - ca b'at istoricos chi faghen su mestiere issoro puru in sas cartinas antigas.
E b'aiat unu muntone de terretorios chi totu cuminzaian cun Bit - bit inoghe, bit igue, bit-qui, bit-là a sa fine apo cumpresu chi cussa paraula fit sa matessi de su latinu civitates, chi cheriat narrer sia sa zittade ma puru sa populassione e su terretoriu de sa populassione. E it'est su terretoriu si no sa domo de sa populassione?


Deo ischia già chi accadico bitu cheriat narrer domo ma no ischia galu chi cheriat narrer nè terretoriu, nè populassione, l'apo cumpresu abbaidende sa cartina, ca in sos dizionarios mios custu no bi fit.

Su fattu chi su latinu civitas at sos matessi sinnificos de su accadicu bitu est sa proa de su noe de custu arrejonamentu chi no est solu logicu comente s'idet ma apprimu e tottu istoricu, limbisticu e de pensamentu de sa mente: su terretoriu est sa domo de su populu, bitu cheriat narrer totas tres sas cosa in d'una paraula sola. Si oe nois modernos namus terretoriu no pensamus populu si namus populu no pensamos domo si namus domo no pensamus terretoriu, pro un'accadicu, comnete civitatesm pro unu latinu - fagiat pensare a su matessi tempus a tres cosas unidas indissolubilemnte : domo, populu, terretoriu.

Ecco ite cherzo narrer cando faeddo de pensamentu chi bisonzat de forrojare sutta sas paraulas.

A l'ischides comente si pronunziat beta in gregu modernu? /vita/, comente s'italiano vita, curiosu no?
Sa littera fenicia beytu (Bitu): domo

it'est s'habitat? su logu chi a-bitamus. it'est abitare? a-bit-are, istare in sa domo-bitu , it'est vivere, est habitare; in inglesu live cheret narrer vivere e abitare: where do you live?


s' abito  in italianu est sa 'este chi abitamus; habit in inglesu est s'a-bitudine, sas usanzias chi abitamus

in sardu abìtu, cheret narrer domo.

Bidathone, vidazzone, aidattone, bidattone est su logu de sa idda, bita-shu , quello che appartiene alla villa, alla popolazione, alla civitas, vidda-thu,  su logu de su populu pro vivere, su restu est su sartu, il salto. Civitatem at sa matessi origine ki- terra bita-shu, la terra che appartiene al popolo, la casa del popolo, il territorio, di questo popolo.

sa vite si narat gai ca intrat in d'unu alloggiu chi est sa domo sua, fai l'invito alla vite si narat, , fai l'alloggio alla vite; 


invitare è portare nella bitu, in-bitu; cum-bitare è portare l'amico con sè nella casa - in-vitare, cum-bitare, basco gom(b)ida-tu

Bidda est accadicu bitu latinu ci-vit-atem, poi villa forsis unu diminuitivu.

Bitu fit una paraula chi sinnificaiat naturalmente tres cunzettos chi oe sun separados, ischirriados, attesu unu dae s'ateru.

E coment' est chi s'unicu logu in su cale custos tres cunzettos separados dae s'istoria e dae sa limba los acciapamos aunidos e annangados in su cunzettu de sa sovranidade de un'istatu? tres sun sas cosa chi nezessitan pro fagher un istadu: unu populu, unu terretoriu ( sa domo), sa sovranidade (sa indipendenzia, dognunu est padronu in domo sua).


Ah, pro finire, comente si narat una domo de montagna? Baita, mi narades bois chi sezis ischidos. Bene meda, a l'ischides comente si narat domo in sa limba siriaca, est a narrer s'erede de sa limba assira?
Bo lu naro deo: bayta.


Tenidebos contu.



UNU DICIU PRO MELEDARE: domo mia domo de orassione (la mia casa è il mio tempo). Custu diciu benit a contu,  ca a l'ischides comente si naraiat tempio in accadicu e feniciu? bitu, sa domo de su deus, accò proite "domo de orassione", casa di preghiera. Puru custu diciu fit in suspu.

















1 commento:

  1. Veramente interessante questo post, riflessioni a cui non avevo mai pensato.
    Complimenti prof!

    RispondiElimina

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...