giovedì 17 maggio 2012

Iscrittura e lettura (4): su straniamento.

Thathari, su 17 Maju, Duamizas e doighi

E battoro: Appentu, imparu, epifanias, biazu, avventura.

Sa lettura comente biazu e avventura...

Sa lettura est sempre unu 'iazu, un'avventura. Comente durante unu biazu no podet capitare calesisat abboju o esperenzia, gai in sa lettura medas sunu sas cosas chi nos poden capitare, e pro cussu,. comente in d'unu biazu, semus sempre cun sos ojos abbeltos pro ider ite nos suzedit.

Comente in d'unu biazu abbojamus persones, logos, bideas, modos de bivere e de pensare, culturas, cumportamentos, psicologias differentes. Est un'iscoberta continua...

Ma subra e totu, a parrer meu, abbojamus bideas noas...

E semus bennidos ai cussu chi chircan sos lettores leggende: bideas noas, puntos de vista noos pro abbaidare ecumprendere su mundu.
Si bi pensades, dogni iscrittore comente si toccat nos dat una visione de su mundu noa e originale. Si podet dare puru chi s'istoria siat sempre sa matessi, ma est su puntu de vista chi cambiat, chi la faghet noa.

Pensadebi ene: Shakespeare no at inventadu mancu unu plot, una istoria: ma las at contadas comente mai nisciunu prima fit resesidu a las contare. Accò proite s'importante est su puntu de vista nou, originale, chi nos faghate bider sas cosas comente sa prima 'orta.

Custu fenomeno in litteratura si narat: straniamento. Nde at faeddadu credo apprimu e tottu, unu iscrittore russu, Sklovskij.

Straniamento est peraula importante meda pro sos lettores: cheret narrer chi s'iscrittore cun sas perauila s suas est capatzu de nos fagher a illongare s'esperienzia de sa percezione gasi che nos abizamus de cosas chi no aimus mai cunsideradu e chi nos fagher bider oggettos (e sentimentos, e bideas, etc.) familiares comente si fit sa prima 'orta...

Ai custu forsis, inter sas ateras cosas servit sa litteratura: a nos aberrer sos ojos subra e su mundu.

Istademi ' ene,e no pensedes a sa crisi.

Si sighit gai sa crisi s'at a occupare puru de cussos chi l'an provocada e chi sighin a li ponner fogu. Isperemus de ider cussa die.


mercoledì 16 maggio 2012

Epifanias serendipitosas (de lettura)

Thathari, su bindighi de Maju, duamizas e doighi.

Epifanias serendipitosas  (de lettura e de lettores).

Bos fio nende in su post de istasera de su sinnificu de "serendipitosas".
Serendepitosu - < inglesu, "serendipitous", benit dae "serendipity" peraula coniada dae sir Horace Walpole a sa fine de su 1700, ei sa peraula inglesa benit dae "Serendip" ei custa dae s'italianu "Serendippo" chi fit unu sos lumenes antigos de Ceylon, Shri Lanka. Sa peraula fit in d'unu contu intitualdu "Sos tres prinzipes de Serendippo" de unu zertu Tramezzino, de Venezia, chi no s'ischit si fit unu iscritttore beru o imbentadu.

Siet comente si siet, "serendipitade" cheret narrer su donu de agattare calchi cosa de preziosu chi no si fit chirchende. Est un'iscoberta casuale, chi però solu chie est abituadu a fagher iscobertas ischit reconnoscher comente e tale. E duncas una iscoberta serendipitosa si presentat a chie ischit chircare, a chie at su donu de iscoberrere. Comente l'aian sos tres prinzipes de Serendippo.

E tando como forsis azis aer cumpresu it'est una "epifania serendipitosa": est una improvvisa intuizione chi unu at cando fit pensende o chirchende calchi cosa de ateru.

Unu lettore, pro definizione, est sempre in chirca de "epifanias serendipitosas" e cando nde agatat una si nd'allegrat meda ca s'at fattu sa zoronada!

Bonas epifanias a totu.

S'argumentu de sa lettura e de sos lettores no finit inoghe, ma pro oe bastat gai, ca mi so istraccadu cumpilende s'ischeda "de sa professione docente" de su ministero, chi iscadiat oe e fio tres oras attaccadu a su pc pro compilare totu sas partes.  Bah, bonanotte a totu.

Unu diciu pro meledare: orrios de ainu no pigan a chelu.

martedì 15 maggio 2012

Thathari, su 15 de Maju, Duamizas e doighi.

Malefadadu, iscrittore e lettore. Cundennadu a iscrier e cundennadu a ti leggere.

Vivere non necesse, iscriere necesse.

Si podet dare chi b'at zente chi cretat chi iscrier siet unu piaghere mannu. Dipendet. Si iscrier est una prepotente nezessidade, est comente unu tribagliu.
Si tribagliat pro chi unu si campet, s'iscriet pro chi unu si cumprendat! Amus già nadu de s'iscrittura, in su post passadu.

Ma ite diamus narrer de sa lettura? E ite chircan sos lettores? E mescamente in limba sarda?

A bisu meu - ca no poto esser in sa conca de sos tres lettores istimados - sos lettores sun in chirca de cosas importantes. E ite poden essere custas cosas? Como mi proo a m'ispricare.

1. APPENTU - una cosa chi chircan sos lettores, semper a bisu meu, est UN'APPENTU. Sa vida est già gai difizile a contu sou, chi dogni tantu sa zente at bisonzu de si pasare.
E cal'est su mezus modu de si pasare sos oriolos, sos contivizos, sos pidighinos chi giughimus in conca? De sighire una passione, un'arte: sa musica, sa pittura, s'iscultura, su cinema, sa lettura, sas tradissiones populares, ...sa limba. O, mezus ancora, a contivizare s'ispiritu, sa filosofia, sa meditazione, sas religiones...

O sas feminas azis a narrer bois. Beh, si unu si narat Don Giovanni, Casanova o est un'Adone, si podet dare chi sian sas feminas s'appentu sou, ma bisonzat de a bidere si sas feminas sun de accoldu!

E ite li faghet s'iscrittore ai custos? Cheret chi no siet pesante, chi no siet troppu didascalico, cheret chi siet lizeri e no pesante.
Sa virtude sua dev'esser sa lebiesa.

2. IMPARU - sa zente legget ca cheret imparare calchi cosa de nou. S'omine est naschidu e morit curiosu, totu cheret ischire, connoschere e isperimentare.

E cale cosa mezus de imparare in palas de ateros? Accò it'est sa lettura: a imparare in palas anzenas. Si podet leggere, criticare, ciacaresinde, riere de sas debilesas e de su zurpimine, totu chena fadiga manna, foras de cussa de leggere.

Cale'st sa virtude de s'iscrittore? S'etica, sa modestia, s'umilidade, sa complicidade cun su lettore. S'iscrittore inoghe devet narrer su ch'ischit, ne de pius ne de mancu,

Sa virtude primaria tando est sa misura (cosa difizile meda). Ca est pius fazile chi sos lettores nd'ischen pius de aissu in dogni cosa.

3. EPIFANAS SERENDIPITOSAS - Azis a esser de accoldu cun megus cando naro de sa lettura comente appentu e imparu, e ite mi narades de sa lettura comente epifanias serendipitosas?

Ih - azis a narrer - già ses fattende su difizile como! E ite ti crees chi no l'ischimus?
Già l'isco chi l'ischides, ma si in mesu a totu sos tres lettores bi n'at unu chi no at mai intesu faeddare - o chi s'est ismentigadu - it'est un'epifania, e it'est unu cosa serendipitosa, bi lu devimus narrer. No che lu podimus dipacciare a bucca asciutta daboi chi l'amus fattu balenare unu fiascu de vermentinu de Monti sutt'a su nare.

EPIFANIA - S'epifania, pro la narrer cun James Joyce in Dedalus (Ritratto dell'artista da giovane) o cun s'autore de "Lo zen a l'arte della manutenzione della motocicletta", est un'improvvisa manifestazione (custu chert narrer epifania in greco) o rivelazione de beridade. Est a narrer? Chere narrer chi cando unu at un epifania, cumprendet pro una intuiscione improvvisa calchi cosa chi no fit arrivadu a cumprendere mai. Est una cumprensione improvvisa e prufunda de calchi cosa chi lu riguardat, clachi cosa de importante e de vitale pro a issu matessi. Podet esser una cumprensione de sa vida, in genere. Si unu l'ischit chi bi sun puru sas epifanias si nd'abizat cando li enin, si unu no ischit chi esistin no si nda'bizat mancu.

A bi nd'at de sinonimos pro sas epifanias? Emmo, medas: illuminazione, intuizione, asamprainata samadi (intuizione metafisica), lampo d'intuito, comprensione improvvisa, rivelazione.

Ecco, sicundu a mie, sa pius parte de sos lettores cando est leggende est in chirca de epifanias.

SERENDIPITOSAS - como no poto sighire sa devo accumpagnare a fizu meu a su e sa tia. Bo lu naro in su post chi enit!

Apititu (deo fatto sas noe).





sabato 12 maggio 2012

Shhhhh...selenziu.

Thathari, su 12 de Maju, duamizas e doighi.

Limbas, super limbas, limbas minoritarias: etica e iscrittura. Unu pensamentu subra sa nezessidade de iscriere, e ite chircan sos battor lettores.




No b'at ite faghere. cando unu iscriet si deves ponner in sas bottes de su lettore e si devet dimandare duas cosigheddas elementares: 

  • primu, it'est chi chelzo narrer? Cal'est s'ispinta?
  • secundu, ite si isettan dae a tie sos tres lettores (sun miminados in s'impertantu dae battor a tres)? Ite sun chirchende?
  • terzu, abberu ses o bugliende?

Proite, cando dezidimus de iscriere, no lu semus fattende pro a nois matessi, ma pro comunicare (= ponnere in comunione, in comuna, cundividere) cun sos ateros bideas e pensamentos chi poden petzi istirigare calchi cosa de bonu in sos coros de sos omines de bona voluntade.
 S'iscrittura est sempre una dezisione etica. 
Pro chi no siet intenzionada a manipulare sas cuscenzias, ca custu si narat malintragnidudine.


Tando, chirchemus de risponder 'umpare, in pasu, chena presse, a sas tres preguntas.


Ite cheres? Ite ses chirchende?


S'iscrittura, deo creo, si presentat comente una nezessitade: b'est chie naschet pintore, chie musicista, chie poete, chie giogadore de fubalu, chie cuoco,e chie mastru e ascia. A mie mi piaghet iscrier. E proite? Forsis, mi so abizende, chi s'iscrittura est unu modu de sa connoschenzia. 
Si podet pensare chi iscriere est unu modu de "ispressare" su sentimentu, sas emoziones, sa creatividade, s'immaginassione. Beru, totu custas sun beras.


Ma no est su casu meu, m'abizo. Pro a mie iscrier est unu modu de connoschere, deo no isco su chi isco finzas chi no l'iscrio o lu naro a un'ateru. Cun s'iscrittura deo fatto ambas cosas: connosco e comunico, imparo e cundivido. 
No est pro buglia, est una cosa seria. Mancarri puru suzzedit chi sas cosas chi iscrio no interessen a nisciunu. Si podet bene dare. Ma no importat, deo rispondo a una nezessidade, su chi faghen sos ateros de sos iscrittos mios no est fazenda chi mi riguardat pius. Si atere nde faghet profettu, mi faghet piaghere, nudda de pius.


E proite ses iscriende in limba sarda e no in limba italiana?


Bella pregunta.
A parte chi amus chircadu de rispondere ai custa pregunta in d'unu muntone de posts, paret chi custa siet una dimanda ossessiva, importante.


Creo, no nde so seguru, creo chi s'iscrittura in limba sarda siat unu dovere, unu fattu morale, unu bisonzu de sinzeridade, de onestade, de moralidade, chi in custa mamentu si podet ispressare solu in limba sarda, a costu de nde segare a fora totu cussos chi sa limba sarda no la cumprenden.


Pro como est gai e no podet esser diversamente. B'at ambitos e logos in sos cales deo m'isprico in italianu, in inglesu, o in ateras limbas,  ma in custu blog deo no poto fagher ateru chi impreare sa limba sarda. 


Pro oe, bastet custu, sa orta chi enit bos ap'a narrer ite penso chi sien chirchende sos tres lettores.


Sigomente est una pregunta meda pius importante de s'iscrittura matessi, mi lu lasso a una de sas dies chi enin.


Istadebos sanos e pensade custu: su chi chircades no est fora de a bois, est in su coro ostru matessi, frimmadebos e iscultade. Totu su chi est nezessariu pro vivere est intro de a nois. Niune bo' lu podet leare, e bois solu lu podides agattare. 


Su coro nostru dogni die, dogni orta chi faeddamus, chi faghimus, chi pensamus, nos narat it'est bene e it'est male.


Est chi semus goi distrattos chi no ischimus pius chie semus.









NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...