domenica 8 novembre 2009

Sa nuke sonat i' su sakku (Orune).

Casteddu - Museo nazionale - Sa Grande Mama

Thathari, su 8 de Santu Andria, 2009

SA NUKE SONAT ISSU SAKKU


Una orta, fio in chirca de intervistare betzigheddos chi faedderent sa limba sarda, mi so incontradu cun cust'omine de Orune.

Li dimandesi: e ite fit sa facultade 'ostra primu de bos che remunire in s'ospiziu de Santu Pedru in Thathari? E issu mi nesit: cuddu tribagliu malu.
Deo no cumprendesi. E cale? li preguntesi, ingenuamente. Su pastore, mi nesit unu pagu isfadadu pro no aer deo cumpresu a sa sola.

Aio gana meda de l'intender faeddare sa limba sua, e li dimandesi: feaddademi in sa limba ostra. ma issu mi s'at abbaidadu e m'at fattu: sa nuke sonat issu sakku!
Cheriat narrer chi no podiat fagher su buffone cun megus faeddende a sa sola sa limba sua ma l'aiat potida faeddare solu cun sa zente de sa idda sua.

Ma't imparadu una lezione chi no m'apo mai ismentigada.

A faeddare sa limba cheret chi semus in meda unu no podet faeddare a sa sola.
Deo como so iscriende i su chelu de su web ma est comente chie sie faeddende e iscriende a totu su mundu accò proite mi paret de essere una nuke issu sakku.

Oe so solu ma cras amus a esser in meda. O nono?

A mezus faeddare, e a mezus iscrier. Tenidebos contu.

P.S. Annottadu azis chi apo impreadu su passadu remoto? In sardu est sempre esistidu, dae sa'nnu milli finzas a oe. In medas biddas, Uthieri, Bilchidda, 'Uddusò s'impreat dogni die ma b'at sardos iscrittores chi no ischin mancu chi esistit. Gai andat su mundu, Nanneddu meu.



UNU DICIU PRO MELEDARE:medas limbas sabidoria (Giuanne Ispanu, canonigu, Piaghesu, archeologo e senatore del Regno)

venerdì 6 novembre 2009

Che semus ruttos in su 'elu de su web.

Ipogeos preistoricos de Santu Pedru (S'Alighera, SS)
Thathari, su ses de Santu Andrìa 2009

CHE SEMUS RUTTOS IN SU CHELU DE SU WEB.


Saludos a totu sos sardos de su web.

Cuminzamus oe cust'avventura i' su web, issu chelu, diat esser.
Chelu in sardu logudoresu est puru sa peraula chi cheret narrer ragnatela.
Che so ruttu in su chelu puru deo, cun custu blog in sardu.
E mancu male ch'est in sardu. A su nessi mi paret de esser ruttu in su chelu, ma cun sos pes in terra!

Custa est sa prima 'orta chi mi pubblico carchi cosa i su web e pius ancora lu fatto in limba sarda. Bos azis abizare luego chi no est iscrittu in nisciuna de sas limbas artificiales e puliticas chi sun bistadas criadas da carchi annu ai custa parte cun d'una rispettabile deziosione pulitica chi deo no cherzo discutere. Est un'affazenda pulitica. Ca mi cunsidero unu limbista e no unu puliticu custa affazenda de sa limba politica no m'interessat pius de tantu.

Ah no? E cal'est s'idea? M'azis a narrer bois? E ite cheret custu? E chi est? E de ue est? E cale sardu faeddat? E fizu e chi est? Ed est pro sa limba e mesanìa? O pro sa LSC ? E in cale limba est iscriende? Ei su colerestorolo a cantu l'at?

Pro como bos devides accuntentare de lezere. Tantu sos chi sezis leggende mi connoschides già. E poi su profilo meu no est prontu.
Una die m'apo a presentare comente si toccat. I su blog matessi. Pro como andat bene gai.

Torrende a sa limba. Ei sas doppias? A las iscriet sas doppias doppias oi sas doppias lenas?
Ei su tz a s'incuminzu de sas peraulas? Nudda. Ei su tz in mesu a sas peraulas? Nudda. Su tz in logu: Ite maraviglia mi paret custa.
Custu no ischit comente s'iscriet su sardu.

Su prefèru meu est su connottu. Su connottu in italianu cheret narrer la tradizione, in limbistiga si narat sua maestà l'uso linguistico reale. Dei parlanti, degli scriventi. Cussa est sa leze mia. S'usu. Su connottu. Su restu est totu unu bomborimbò.
Su connottu. Prima chi inventerent su tz, chi , pensadebei ene est cosa italianissima meda . Sotgiu, Castangia, Corongiu, Putzu, Lutzu, e goi sighende. Su connottu: prima chi medas vocabolarios sardos esseren perdida (arrazze e addighinzu) sa littera zeta. Su connottu: Primu de sas doppias topas. Primu de sa mesanìa e de sa LSC.

A mie sas limbas mi sun aggradadas sempre. Deo insinzo s'ingresu in s'iscola. S'ingresu, no su sardu. Limba bella meda s'ingresu, sa limba de Shakespearru. De su Macbetto, de Amleto. I' sa vida mia si podet narrer chi mi so occupadu de pagas ateras cosas a parte sa limba. E m'aggradant totu sas limbas.

S'ingresu est una limba chi m'aggradat meda. E meda m'aggradat s'italianu, mi piaghet deabberu. E massimamente mi piaghet su sardu chi est sa limba - comente at nadu Bachisiu Bandinu vitzikesu e Romanzesu, chi, l'ischides totu, est s'autore de "Il re è un feticcio" - , "de s'intragna", de su coro, de su sentìdu, de sas emoziones profundas.
Ma, comente si podet bider, no apo mai ismentigadu sa limba nadìa. Ca no si podet ismentigare. Sa limba mama.
Sa limba de sa titta, diat narrer Bachisiu. Sa limba de sos sinnos diat narrer Miali Pira, vitzikesu. Sa limba de sos sonos, diat narrer Pedru Mura in "fipo operaju de luche soliana".
Sa limba de s'identidade intrea e no at bicculeddos comente la podimus lezere in "Miele amaro" de Salvatore Cambosu.

Custa limba sacra ca b'amus suttu su latte de su corpus nostru e de sa identidade nostra - ladinu, id-ens, sa cosa-chi est - Deo l'iscrio comente l'isco iscrier e comente l'apo sempre leggida iscritta. Ca nisciune, niune, mai, m'at insinzadu a la leggere, a l'iscriere, a la feddare. Che a totu. Mi l'apo zappada, die pro die, comente si zappat unu logu malu chi bi mandant solu sos marroneris bezzos a si contivizare unu bicculu e pane.
E goi ana fatu tottu sos sardos chi l'iscrient e la leggent. Si l'ana zappada sa inza de sa limba issoro. Nisciune bi l'at regalada. E dognunu est giustamente belosu de cussa terra de identidade furada a sa rocca e a sa siccagna de s ' anima impoverida. E guai a chie bi la cheret toccare. Siet puru sa regione sarda, o mezus, sos azionistas de sa LSC.

Deo bos naro o sardos chi iscriedes in sos 365 dialettos de sa limba sarda sighide a iscrier comente azis semper iscrittu. Azis a fagher sa felicidade 'ostra e de sos limbistas. E affutidebonde de chie bos cheret ponner sas trobeas o sos ferros de una limba chi no isistit e chi est insinzada in peruna iscola de perunu logu!
Siedes lieros e no isciaos de niscinu.

Pro cantu attendet sa galligrafia (at a esser custa sa grafia de sos gallos?) azis a bider chi deo puru fatto medas errores e calrchi (a lu idides, fio indezisu si iscrier calchi o carchi , mi paret chi los lasso totos duos) 'orta azis a acciapare finzamenta carchi (o calchi) incongruenzia. E cun cussu? No li faghet nudda. No mi nde preoccùpo. Est naturale chi siet gai.

Oe, buglia bugliende amus iscrittu in sardu, cras manacarri puru no damus attobiu e nos faeddamus in limba chena perunu intoppu.

Tantu pro narrer: Si Scèspiar-Shakespearru iscujade su paragone - si fit preoccupadu de su spelling, de sa ortografia, no aiat iscrittu mancu unu rigu, mancu una rima! Infattis a su tempus de Scèspiar-Shakespearru no ba'iat perunu istandard! E nisciune si nde preoccupaiat! E difattis Shakespeare-Scèspiar-Shakespearru at iscrittu sos pius manno capolavoros de sa limba ingresa e de s'umanidade. A sa faccia de sa ortografia.

A sa faccia de totu cuddos chi ana s'alibi de sa ortografia no tantu e soletantu pro continuare e privare sos sardos de sa limba issoro cantu pro poder sighire a iscriere, faeddare e cumandare in italianu.
Ca sa limba est su sinnu pius mannu de sa identidade. Un'omine chena limba est un omine chena appartenenzia. Est una canna in balìa de su 'entu.
Un omine chena limba est un'omine ismesadu. Nevroticu. Mì, si fint nevroticos sos betzos nostros. Poveros mancarri, ma no nevroticos.

Deo creo chi si totu sos sardos chi faeddant de limba sarda imbezes de arrejonare de limba in italianu si fin postos a impreare sa limba sarda, a l'iscriere e a la faeddare i' sos abbojos de sa limba, in sa familia, cun sa zente chi la cheret faeddare, si podet dare chi sa limba a dies de oe no fit bistada moribunda coment'est, assumancu in partes de Logudoro.

Ma si propriu devo narrer comente la penso bos apo a narrer.
De una parte est giustu chi bi siet una limba naramus de facciada pulitica, de unidade nazionale.
E custa diat esser sa limba chi sa regione at approvadu. Comente narat sa legge matessi e non sos curridores de sas bideas issoro "est una variedade in uscita de sa regione Sardegna". Ite cheret narrer in uscita? Chi est bistada pensada pro sos documentos chi essint dae sa regine sarda. Puntu e bastat. Su restu sunt, pro a mie, prepotentzias. Pro a mie, comente e limbista sa limba de sa regione est una limba pulitica , de rappresentantzia. Ca gai est bistada pensada e nezessitada.

E pro cuss'est chi no si podet dimandare a niune de iscriere in custa limba artificiale.
La impreen cussos chi sun pagados dae sa regione sarda pro bortare sos documentos de sa regione in limba sarda nazionale. Puntu.

Finzas a cando sa limba sarda faeddada et iscritta dae sos sardos - sa limba de sa comunidade de appartenenetzia, sa limba de sa idda de ognunu - no at esser impreada in iscola, in sos giornales, in sa televisione, in sa comunicazione vera, finzas a tando nisciune podet faeddare de unu standard, de una koinè. Sa limba de su burocratese regionale sardu, cun totu su rispettu no est sa limba de sos sardos, pro como. Cun totu su rispettu.

Su standard e sa koinè sunu processos sozio-limbisticos chi durana seculos.
Niune, sanu de conca podet pensare de imponnere dae s'altu, pro leze, unu modu de iscrier sa limba de appartenentzia.
M'azis a narrer. No est beru. L'an fattu chi mai 'oltas in Germania, in Cina, in medas logos.
Sa Cina est una nazione cun d'unu guvernu centrale chi podet dezider su chi li piaghet e paret. E niune podet murrunzare si no che finit in presone.
Sa Sardigna no est sa Cina e mancu su Friuli (chi sun azigheddu pius abbistos) . Ma no est cosa pro sos sardos, Chentu concas chentu berritas. Pocos, locos y ...male unidos.

Ap'a narrer de pius.
Comente e limbistas devimus isperare chi dognu sardu continuet a iscrier, comente at sempre fattu i sa limba chi connoschet. E chie cherete iscrier i sa limba in uscita de sa regione sarda fettat puru comente l'aggradat. Ma chi no si ponzet in conca de mi fagher iscrier comente e a issu e de mi fagher istudiare sa grafia de sos condaghes! S'ingiant'est chi custa limba unificada si potat insinzare in iscola. Tando sa cosa diat esser divessa. Tando, no primu.

Sa diversidade limbistiga de sos sardos est una ricchesa no una perdida! Pius variedades b'at, lessicales, semanticas, de pronunzias, pius su limbista est riccu e cuntentu. E puru su ricercatore de s'istoria de sa limba, s' etimologista.

Ca si no podimus fagher raffrontos no andamus a perunu logu.

Comente at nadu Chomski sos dialettos atteru no sunt chi "limbas chena portaeroplanos" (L'APO LEGGIDU IN D'UNU LIBERU DE Neil Postman-) ei su sardu, a parte sos dimonios - cun tottu su rispettu - chi andan a fagher sas gherras ei sas "missiones umanitarias" (?) pro s'istadu italianu cun (mi paret) grande orgogliu de sos sardos matessi, (ma no podimus esser tottu pacifistas, si no su mundu fit bistadu in paghe dae ora) est una limba chena esercitos .

Su messaggiu meu pro oe est custu: ISCRIEMUS, ISCRIEMUS, ISCRIEMUS IN D'UNA LIMBA SARDA CALE SI SIAT. Pius est originale, divescia (narat in Piaghe, ma deo no so piaghesu) originale e pius mi piaghet a la leggere.

Iscriemus chena alibi. Iscriemus ca bi creimus. iSCRIEMUS E FAEDDEMUS si no faghimus che i sos conchimannos de sa regione chi ancora no ana pagadu mancu un'ora de limba sarda i sas iscolas ( o guasi).

Ma chi no siet - pro more e Deus, nè su Gainicu de Bainzu Ledda chi est unu avvitamentu egotisticu de unu geniu chi - mi dispiaghet meda a lu narrer ca mi est puru simpaticu - est perdende su contattu cun sos paris suos ne sas limbas inventadas comente cuddu simpaticone de Thiniscole chi at iscrittu Su Nurakiku Thiniscolesu in d'una limba chi, colz'a nois, cumprendet issu soletantu.
Ed est unu peccadu ca mancarri aiat cosas de importu mannu de narrer. Ma no si cumprendet it'est inventadu et'ist thiniscolesu autenticu!

Pro oe bos lasso ca sos impignos de familia mi giamant, ma nos amus a bider luego in custu blog e bos apo a narrer su pruite l' apo intituladu "Kisuras".


UNU DICIU SA DIE PRO MELEDARE:
a mandigare e a rattare totu est a cuminzare!
(Terranoa, ma est comune)

aggiunghimusnois: a mandigare, rattare e iscrier in sardu...totu est a cuminzare!
Bonos ratighinzos.



P.S. de su post.
Si su sardu chi impreo deo no bos aggradat, pascenscia, e amigos comente e primu. Est su sardu chi connosco deo. Poberittu, umìle, ma disizosu de 'enner a su mundu. Si bois nde connoschides e impreades un'atteru mi faghet piaghere meda. Bois postades sos cummentos finzas a cando no abbelzo unu forum, ma mi devo fagher espertu meda de cosas de su chelu, apprimu!

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...