mercoledì 2 novembre 2011

KUKURUSTA: sardo? sì, basco? anche.

Thatahri, su duos de Sant'Andrìa, duamizas e undighi.

SOS LIMITES MANNOS DE SA IDEOLOGIA, GAI NARAN, INDO-EUROPEA.
Hokusai: Sa grande unda. (web)


Sa  kukurusta de sos montes. (web)


Sa kuguriltha  de unu puddu. (web)


Un'ateru esempiu : kukurusta.

Kukurusta, cogoroltha, huhurusta, est paraula chi Max Leopold Wagner, su finza oe mazore istudiosu de eimologia sarda, no at mancu iscrittu in su vocabolariu sou. Andade e chircade: no b'este, iscritta in custu modu.
Infattis su Wagner ponet sa 'oghe kokkoròsta e poi kogorosta, gorgorostra, kugurista, kogorista, krogorista, s'ogroista, krugurista, kruguista, kragarista, dzidzirista, gigirista, kighirista, pibiritta, proburista per  "cresta del gallo". E conclude consolandosi facilmente come nelle altre sue etimologie "la base di tutte queste queste forme sarà CRISTA" [latinu, nota de s'iscriente].

Zertu sas paraulas sardas sunu parentes de su latinu CRISTA ma no derivan dae su latinu.
Sa crista de s'unda (web)
Wagner batti infatti puru sas paraulas bascas : kikirista, kukarasta, kukurusta.
Ma no battit s'orgolesu "huhurusta" chi est propriu prezisu a su bascu kukurusta ( ma puru su logudoresu kogorosta est prezisu a su bascu kukurusta, si est pro cussu). Como, passare dae KRISTA a KUKURUSTA est unu pagu difizile. Pius fazile chi partende dae kukurusta si apat unu latinu K-R-I-S-T-A pro perdida de sa vocalizzazione interna.

Hokusai: variazione subra su tema de s'unda. (web)
Insomma, su bascu kukurusta ei s'orgolesu huhurusta no poden derivare dae su latinu pius de cantu sa paraula basca  euskadi (bascu) no benit dae su latinu VASCONES (bascos) e ambos no benin dae guascones 
sos abitantes de sa Guascogna, ma sun tottu pronunzias diversas de sa matessi paraula de fundu.

Sa proa siet chi crista est presente in sardu coment'e sinonimu chi no at illiminadu sa pius antiga paraula kukurusta ma li si affianzat: abbascia sa crista, no ascies troppu sa crista, si narat.
Ite cheret narrer custu a bisu nostru? Chi crista est unu prestito seriore latinu e kukurusta est paraula pre-latina, pre-romana. pre-.indeuropea, tant'est chi no est bistada sostituida dae crista.

Su passazu contrariu dae crista a kukurusta in sardu e in bascu a su matessi tempus - cun su matessi esitu!-  est meda ma meda difizile a lu creer e a lu ammustrare.

Finzas unu pitzinneddu minore, si lu pones a seberare s'abizat chi kukurusta at sonoridades primitivas e antigas chi crista at perdidu e su totu.

Inka Essenhigh: Blue wave (C. Saatchi gallery)
Comente si siat totu cantos semus de accordu chi crista e kukurusta sun sa matessi paraula.
Kukurusta in bascoest  puru sa crista de s'unda, e si cumprendet chi crista est dogni cosa chi istat in kukuru. Crest, in inglesu, falcon crest, mountain crest etc.

Ma cales sun sas parentellas antigas pre-indeuropeas de sa paraula crista-kukurusta?
kukuru, sa "kima 'e su monte" est sa prima chi enit a conca, in kukuru, in cima, in testa; kukuru a su matessi tempus nde ogat a pizu su sumero kur, chi cheret narrer monte, est a narrer le cime montuose, ca de su monte sa prima cosa chi pensamuas comente e imazine de sa mente sun sas chimas, sas cristas, sas serras, sas marras altas e puntudas.

Sa crista de unu giovanu Punk. (Web)
Ma pensamus a un'atera cosa, comente si narat sa parte alta de su pane o de ateras cosas? crosta, in italianu, crust, in inglesu, korzu, in sardu. Crista, crosta, crest, crust: no bo nd'abizades chi semus sempre in su matesi campu semanticu? sa parte alta, sa zona alta, sa crista, sa kukurusta, su kukuru, su korgiu sumero kur-shu, quello che sta in cima. In sa matessi relazione chi istan su pizu, su pithu, la pate alta, e pizzo di monte e pizzo di barba. Amen e Gesus.


Sumeru KUR, muntagna, sa crista de sa muntagna, poi ku-kur, kukurista.


Tando, pro cungruere, sardu kukurusta e basco kukurusta no cheren narrer chi su basco enit dae su sardu o chi su sardu enit dae su basco, cheret narrer chi sardu e basco tenen sa matessis raighinas e chi sa limba pius antiga de su mundu - de su mundu, amus nadu - a sa cale si potat faghet referimentu est su sumero-accadico, cun bona paghe de sos academicos indeuropeistas chi sighin a si abbaidare s'imbiligu o sos pes in chirca de raighinas chi no bi poden essere:  già comente naraiat Socrate chimbichentos annos prima de Gesus Cristu (cunfronta Giovanni Semerano in L'infinito, un equivoco millenario, B. Mondadori).


Si no chircamus de cumprendere sas relaziones profundas intr'e su pensamentu, su sentidu e s'omine e sa limba chi de custu pensamentu est unu poveru ispiju,  ite semantica istorica cherimus faghere? Su massimu chi si potat faghere est una etimologia de 'ucca 'ona, de gustu popolare, povera, superficiale, a orijia.


Istadebos bene meda. 


P.S.  E no bos preoccupedas:  su mundu est pagu sanu de conca e no amus a esser nois a lu mudare o a l'adderettare. Pero onzunu devet fagher su chi creet e creer in cussu chi faghet, su restu no at importanzia. Su mundu sighet a cantare sa cantone macca sua, comente podimus bidere in custos annos italianos tristos.


(Agabbadu su tres de Santu Andrìa)

Nessun commento:

Posta un commento

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...