venerdì 18 novembre 2011

S'EDUCAZIONE SENTIMENTALE L'ASSUPRIT SA POESIA.


 Thathari su degheotto de Sant'Andrìa , duamizas e undighi.


Una lezione magistrale de su Prof. Nicola Tanda

SA PRESUNZIONE DE SA REJONE CONTR’A SAS REJONES DE SA POESIA (O DE SU CORO).
S. Dalì: Pitzinna accerada a su balcone.

Su prof. Nicola Tanda no at bisognu de presentassiones. Professore de Limba e Litteradura Italiana in s’Universidade de Thathari at iscrittu un’Antologia della Letteratura Italiana inue an istudiadu generaziones de istudentes. At fattu connoschere a sos istudentes sardos Grazia Deledda, Giuseppe Dessì, ma puru poetes comente Pedru Mura e Antoninu Mura Ena.
Iscultare Nicola Tanda est sempre unu piaghere pro sa mente e pro su coro. Est un’omine chi at meda iscrittu, meda fattu e meda cumpresu. No est unu barone comente bi nd’at pienu de prosopopea o presumìdu. Est un’omine, o unu galantomine,  comente si narat in Sardigna.
Amus dezisu de pubblicare sos appuntos de s’interventu chi at fattu in Tissi, ca pensamus chi b’at de imparare meda a iscultare un’omine chi at fattu gai meda pro sa cultura sarda.





G. De Chirico: Arianna.

Su chi sighit est un excursus subra s'apollineo e su dionisiacu, eros e zivilidade, sa suppressione de sos istintos de amore in sa soziedade devota a su tribagliu e a sa produzione. Una soziedade chi si cheret solu razionale ma chi occhit sa mezus parte de s'omine, s'emozione, su sentimentu, s'eros.



S’interventu de Nicola Tanda a s’abboju de Tissi (11.11.11)


Nicola Tanda at cuminzadu nende chi sa pulitica upprimit sa soziedade zivile (pensemus pro custu a su problema de sa gestione de s’abba e a sa lotta tra Abbanoa ei sos comunes), e chi sa soziedade upprimit sa comunidade (custu est unu pagu pius difizile a cumprendere ca secundu su filosofo tedescu Habermas sa soziedade zivile est in lotta cun sa pulitica pro defender sos valores, ma evidentemente Tanda faeddat de comunidade de sa ‘idda comente calchi cosa de anteriore e divessu dae sa sotziedade zivile, forsis comente sotziedade de sa iscrittura paragonada a sa sotziedade de s’oralidade). Si pro comunidade s’intendet sa soziedade zivile regionale o locale o comunale tando no est sa soziedade zivile a upprimere ma sempre sa pulitica, su potere, sas chejas, sas burocrazias.

G. De Chirico: Enigma de sa die.
Su professore at nadu chi prima de esser zittadinos semus persones e a sa persone devimus torrare si cherimus faghere una soziedadde giusta. E ai custu propositu est torradu insegus finzamentas a s’errore originale, su peccadu originale de sa soziedade moderna: su razionalismu illuminista ca no amus galu bene digilidu, presentende s’omine comente e creatura “razionale” faddit de su totu sa realidade, ca no est beru mancu pro nudda chi s’omine siet una creatura razionale. Est beru medas bortas su contrariu,  chi s’omine est una creatura istintiva, irrazionale, primitiva in medas comportamentos suos.

Su razionalismu illuminista chi guvernat sa soziedade industriale e de su isviluppu continuu, sa creschida economica a dogni costu, mancat de su “prinzipiu de sa realidade”, est a narrer chi no est realista, no bidet sa realidade de s’omine coment’est: unu misciamureddu de razionale e irrazionale, inue est s’irrazionale – per esmpiu su panicu de sas borsas de su 1929 – chi guidat s’omine e no su razionale.

E pro cuss’est, narat Nicola Tanda, chi sa poesia, sos poetes, sa cultura, sa letteratura, sos classicos, forman pius meda de sa pulitica, (chi, a su contrariu, chircat de continu de si mandigare sa soziedade zivile, comente narat Habermas).

Sa cultura de sa poesia e de sa critica letteraria deve fagher su vaccinu contr’a e sa vida, narat s’autore de S’Antologia della letteratura Italiana.
Sa poesia, sa cultura populare, insistit su medas bortas direttore de su Premiu Uthieri est “sapere antropologico distillato nei millenni”, gai si est ispricadu addainantis a su pubblicu paradu a iscultare.

S. Dalì: sonniu.
S’autore de Scrittori sardi umpare a Giuseppe Dessì, at sighidu nende chi b’at un’ignoranza terribile subra sa differenzia tra tradizione orale e tradizione scritta, chi no si poden cunfundere. Una cosa difattis est sa litteratura iscritta pro esempiu in limba sarda chi est arrivada finas a nois. Atera cosa, cumpletamente diversa est sa tradizione orale chi est bia in sa mente e in su coro de sa zente comune, de su populu, e no b’est in sos liberos, o si b’est solu comente registrazione, memoria, testimonianza, documentazione, cultura.

Zertu est unu problema a narrer it’est sa tradizione orale una olta chi diventat iscritta: zertu no est morta, ca sos omines la poden agattare e gosare, ma nde gosan in modu diversu dae cussu chi faghiat su populu.
In s’iscrittura sa litteratura orale, sa tradissione orale perdet sa immeditezza sua de fruizione vitale e diventat documentu, meditazione individuale e no pius collettiva. Est un ateru modu, un ateru mundu.

Su professor Tanda cheret narrer chi mentras chi sa soziedade moderna no tenet pius su prinzipiu de realidade, sa soziedade rustica, agricola-pastorale, pussediat sos simbulos, sas metaforas, sos medios de interpretare sa realidade, ca totu fit cullegadu, annanghidu: como totu est separadu, incumprensibile, chen sinnificu, sos simbulos los amus perdidos.
Su mattatoio, inue semus, at nadu, fit samebene, bida, sacrifiziu, s’anzone de su sacrifiziu.

S. Dalì: crucifissu.
Sos poetes sun grandes mastros de vida, sa poesia est ischire de sa vida, resessire a esser omines, a rispettare su pattu cun Deus, cun sos ateros omines, cun su mundu de sos omines. Su poete est a pprimu e totu omine in su veru sensu de sa paraula intr’e aterso omines e de continu ammentat sa issoro umanidade a sos atteros. Sa poesia est su pattu, s’iscola de sa tradizione popolare.

E gai l’acciapamus in sos grandes poetes comente Antoninu Mura Ena.

Cando faghes poesia tue poete as dezisu chi ba’t unu’intenzione semantica meda pius forte chi passat rujadis de su coro.

Un ateru elementu forte meda de sa poesia sarda, siet in gara, o foras de sas garas poeticas est sa teatralidade, la si podet bider in sa Cantone de Flora, ma assimizat meda a sa teatralidade greca, a su cantu de s’Odiessea, a su cantu Amebèo.

Aggiunghet su professore chi no b’at comunidade in su mundu creativa e prolifica comente sos sardos, dognunu o cantat, o disegnat, o pinghet, o iscriet. Dognunu at calchi impreu artisticu.
Finzamantas sa currispondenzia tra sardos beniat iscritta in rima.

At lamentadu su professore chi s’istituto etnografico sardo chi ait su compitu de registrare sas bibliotecas viventes de sa tradissione e de sa poesia, at tradidu su compitu soui e no l’at fattu.

“Sa poesia », nos ammentat Tanda, « est su massimu de s’informazione cun su minimu de paraulas ».

R. Magritte: Amantes.
Sa nezessidade de un’educazione sentimentale de sos giovanos.

Professor Tanda arrivit in finis ai cussu chi l’istat a coro: sa nezessidade de un’educazione sentimentale.  Su cristianesimu torrat a leare sa sessualidade inue l’aian lassada sos gregos, a Dioniso, s’inconscio pius profundu. Si tue privilegias sa razionalidade, narat Tanda, “ti enit su dolore e matta, ca no b’at emozione”. Ca pruite no b’est solu sa razionalidade, suggerit Tanda, b’est su corpus, sa materia, s’istintu, su perdimentu, s’orgia, su satiru, s’ermafrodita, sa ninfa; su satiru assuprit a sos boidos, regulat.
Se no bi fit bistadu custu perbenismu ipocrita e bachettone aimus potidu catturare e azzettare laicamente sa prostituzione, (comente fit, sacra, a sos tempos dei sos gregos antigos), ma so prostituzione est negada, criminalizzada, e bell’e gai sa prostituzione la faghet sa mafia.
No b’at prinzipiu de realidade, no b’at realismu:

E qui cita un vecchio parroco che amava dire in limba de Sorso:  “Si Gesù Cristu no si biena lu baradisu di pessoni cu la braghetta [persone in carne ed ossa, vere, reali, autentiche, non ectopasmi immaginati] di cosa si lu biena, di baglia?”

E torrat a sos sardos e a sa Sardigna: sigomente mancat custa educazione a sa vida no ischimus mancu pius chie semus, chi est in tundu a nois, sos ateros, sos istranzos, sos cuntinentales nos ignoran e nois li damus una aggiudu mannu.

E sighit su professore andende a su Romanticismu e a su Positivismu.

Sos dolores de su giovanu Werther sun s’idea chi no esistan pius sas classes sociales, chi si matrimoniu potata essere amore deabberu! Su Romanticismu – a su nessi a primu de Don Juan de Byron (ndr) – cheriat ponner umpare amore e matrimoniu: ma Werther, si occhidi, Jacopo Ortis si occhidi!
Ca sa litteratura est bida.

Cu su Positivismu arrivan sas taras ereditarias, su darwinismu iscientificu e sociale, sos genes [ma su populu l’sichiat già totu custu chi at nadu Darwin: fizu e babbu (talis pater...), l’at in su sambene...su sambene no est abba...est chei su babbu...deo l’apo in su sambene....].

Poi enzesit su neo-romanticismu, su decadentismu, sa crisi de sa iscienzia europea, torramus sempre ai cue , a rejione e sentimentu. Poe fut su pirmu psicologo de su porfundu, poi bi fut Rimbaud, sos simbolistas...

Finzamentas unu liberu iscrittu in thatharesu “Climintina” de su cale s’est preparende sa tradussione in italianu faedat de custu est un’ispessie de “une saison à l’enfer” de Rimbaud.

In Leopardi, Deledda, Nietzsche, sa vida est tragedia. Si tue faghes una cosa pro amore ses “al di là del bene e del male” ca la faghes cun su coro, cun s’anima, cun su prufundu.

Mme Bovary benit marcada a morte dae su mundu sou burghesu.

S’educazione sentimentale est cussa cosa chi mancat a sa s giovanes generaziones e chi solu sa poesia podet assuprire.
R. Magritte: Janna.

(le frasi in parentesi quadra o tonda sono commenti del redattore).

Nessun commento:

Posta un commento

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...