venerdì 30 dicembre 2011

Serendipidade

Thathari, su 30 de Nadale Duamizas e undighi.

SERENDIPIDADE


In custu periodo de festas est bene a nos ammentare calchi peraula bona pro sa vida: Una de custas peraulas bonas est serendipidade chi nos ammentat serenidade e sirenas e forsis selène. Est una peraula pro a mie importante e bos cherzo contare s'origine: chi est comente medas bortas capitat, italianissima. 


Deo acciapesi sa peraula serendipity, in d'unu blog inglesu chi faeddaiata de blogs, a sa fine de sos annos '90 o a s'incuminzu de su duamiza. 


Parizzas persones ana intesu faeddare de serendipidade  serendipity in inglesu, serendipità in italianu, ma pagas ischini forsis s'origine de sa peraula e su sinnificu veru.


Serendipidade benit interpretadu comente "sa capazidade de agattare cosa chi no si fini chirchende". Ma custa est solu una interpretazione superficiale.


Su sinnificu veru est: " su donu de agattare cosas importantes ( e de las reconnoschere comente tales) mentras chi unu fit chirchende tot'attera cosa": Duncas duas cosas sunu importantes meda pro ch bi siat serendipidade: unu donu naturale (predisposizione) e "sagacia" est a narrer "agudesa mentale".


Sa pius partes de sas iscobertas iscientificas sunu fizas de sa serendipidade, ma si no b'at ispiritu de osservazione cussa iscobertas no fin bistadas iscobertas!


Ca est fazile meda a cunfundere sa serendipidade cun sua maestade su "casu" chi no est cussu chi si faghet dae su latte, ma "sua maestà il caso" chi dominat sa vida de sos mortales.


Si bi pensades pro casu naschimus in d'unu logu - pondie, sa Sradigna - e no in Africa o in Polinesia. Pro casu naschimus in d'una famiglia e poveros o de riccos! Pro casu incontramus zertas personas e no ateras. Pro casu semus biancos e nieddos. Pro casu amus una educazione democratica o fascista. Dipendet dae sa familia, dae s'indula personale, dae sos amigos, dae s'iscola e dae sos liberos! Ma pius de totu deo pesso dae s'indula personale de ognunu.


B'at fascistas fizos de comunistas (raru, ma bi sunu, ispezie cando creschen, comente Giualiano Ferrara) e comunistas fizos de fascistas. Ma poveros fascistas e riccos comunistas, pensadebei.


Ma cal'est s'origine de sa peraula?


Comente nos ammentat Richard Boyle (The three princes of Serendip, 2000, Internet) , su manzanu de su 28 de Bennalzu 1754, Horace Walpole, fizu de su primu ministru inglesu Robert Walpole, fit unu paghizeddu istravagante e s'aiat fraigadu puru una dimora gotica in Londra matessi, a Twickenam, Lord de Oxford su 'e battoro, anticuariu, autore de su primu romanzu Goticu - The Castle of Otranto - (Londra 1764) fit sezzidu a taulinu iscriende una littera in sa cale pro sa prima orta sa peraula serendipity intresit in sa limba inglesa.


Sa peraula matessi issu l'aiat leada da una paristoria chi aiat bortadu in inglesu isse matessi, Sos tres prinzipes de Serendippi.


Custa paristoria fit bistada pubblicada pro sa prima orta in italianu in Venezia i  su 1557 da unu imprentadore giamadu Michele Tramezzino, su titulu de su liberu naraiat:


Peregrinaggio di tre giovani,  figliuoli del re di Serendippo. Per opra di M. Christoforo Armeno dalla persiana nell'  italiana lingua trapportato.


Chie fit custu Christoforo Armeno no s'ischit e si podet dare chi no siet mai esistidu e chi Michele Tramezzino matessi epat iscrittu sa paristoria ponzende umpare calicunas istorias orientales.




Fattu istat chi dae cando Horace Walpole at impreadu sa peraula in inglesu sa serendipidae at fattu su giru e su mundu e in ispessie cun s'internet.


Ca poi in definitiva est cussu chi devimus cumprendere: chi s'internet est su logu de serendipidade pro eccellenzia, per bi cheret su donu naturale e i s'ispiritu de osservazione puru navighende in s'internet.


Ma ite fit Serendippo? Serendippo fit s'isula de Silon - Ceylon - como Shri Lanka giamada puru Ceilao, Zeylan, Taprobane, and in finis Serendip.


S'istoria de sos tres prinzipes est curiosa meda ed est puru comica, ma nd'amus a faeddare un'atera die.


Bonos incuminzos e mezus fines 
(cheret narrer chi totu sas cosas incuminzadas cheren puru finidas e finidas bene!)










Nessun commento:

Posta un commento

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...