venerdì 30 settembre 2011

Ecologia limbistiga



Thathari su 29 Capidanni, duamizas e undighi


SA MAYA SARDA (desnuda) 

Iscriet su filosofu americanu Gregory Bateson in “Verso un'ecologia della Mente”: si s’omine si fit abbistu chi devet rispettare sa terra ei su sistema in su cale vividi no fimis arrivados in s’oru de s’irroccamentu collettivu. 
Si sos puliticos de su Trattadu de Versailles a s’incras de sa prima gherra mundiale no si fin fattos beffe de sos tedescos forsis sos tedescos no aian fattu su ch’an fattu.
Cheret narrere chi b'at calchi cosa de revessu  in su modu chi s'omine leat zertas dezisiones o pretendet de opprimere sa terra ei sos ateros omines.

Goya: Maya desnuda.
Como, sa Regione sarda – Ras – at fattu custa legge subra sa unificassione de sa grafia de su sardu.
Est, et fidi, una cosa bona e giusta, un attu politicu de politica limbistica zertu, ma no limbisticu totalitariu: una cosa pro narrere: accò, sa regione sarda at sa limba sua, pro sos documentos suos, chie cheret - chie cheret - bi podet faghet referimentu..
Difattis, luego, su legislatore matessi avvertidi chi custa limba LSC – acrònimu de limba sarda comuna – at su solu iscopu de dare una limba “in uscita” pro sos documentos de sa Regione Autonoma de sa Sardigna. Custa legge no abbligat a nisciunu – nisciunu cheret narrer chi no soletantu sos sardos, totu sos sardos, ma puru sas iscolas, sas universidades, chie si siat-, continuat ad impreare sa limba chi cheret, sa limba chi connoschet.

Sa maìa est custa: fatta la legge trovato l’inganno

Pero bi sun persones chi pensan chi sa LSC est obbligatoria e obbligatoria devet esser - tantu pro nde narrer una - in sas Universidades  de Sardigna.


Como - gai paret, pro cussu ch'amus leggidu e intesu - chi calicunu, intro e fora de sa regione, ma mi paret mescamente intro de sa regione, zente chi diat aer massima repsonsabilidade e prudenzia in s'applicazione de sa legge e de s'ispiritu de sa legge, paret, a su chi naran, chi custa zente diat cherrer imporre dall'alto in modo autoritariu e no democraticu liberale, e duncas surretiziamente e totalitariamente, una limba dezisa - cun tottu su rispettu - dae chimbe  persones a taulinu.
Chena mancu una taula rotonda nazionale, pro narrere. Gai su tantu e discutere unu pagu, su tantu de unu contentino.



Custu - si cumprendet bene - est unu atteggiamentu chi niuna persona libera e chi pensat cun sa conca sua podet azzettare.
Ca, una cosa est a incoraggiare, incoraggiare no obbrigare, s'usu de una variedade super partes, atera cosa, e atera violenzia, pretendere de obbrigare sos zittadinos a imprear una limba anziche sa issoro propria.

Infattis sa legge no lu dimandat e no lu cheret.
Bastat de si la leggere, e creo chi totu ischimus leggere, in italianu e in sardu.



Chie si fit illusu chi sa LSU fit unu passu addainanti e no unu passu insegus s’est devidu pensare de s’illusione sua.


Picasso: Guernica.


Sa maìa est custa puru:  chi in dogni chistione importante no si chircat de andare de accordu, ma de imporre, de ispaccare, de dividere, cun dezisiones de paghizzeddos subra sa maggioranzia. Arrazze e democrazia.  Arrazze de rispettu de sa diversidade. Arrazze de rispettu de sa libertade de ispricare e impreare sa limba mama sua.

Chentu concas chentu berritas.

Sa pius parte de sos sardos s’ana leggidu sa legge e l’ana cumpresa puru 'ene. Ma accò chi bi sunu sempre sos pius realistas de su re (sa legge regionale): ei custos naran:

 “Ebbè como tenimus sa LSC,  bellu diat esser chi donzunu continuat a faeddare, pardòn, a iscriere,  sa limba sua, comente at fattu finza a oe. Dae como innantis , imbetzes, faghimus chi si unu cheret iscrier in limba lu devet faghere segundu sa legge regionale. Si devet imparare – a sa sola, ca nisciuna iscola insinzat su sardu e mancu e tottu sa LSC – sa limba “in uscita” de sa regione sarda, chelfente o nolente.”
Pierre Puvis de Chevannes: Ragazze al mare.

Segundu sa LSC sos logudoresos chi creian chi sa limba issoro de su connotu fit sa limba illustre de Sardigna si cheret iscriere como,  tian dever iscriere: “figiu pro fizu,  fogia, pro foza” e ateras amenidades.

Como si sa regione lu cheret faghere, pagu male, ma chi calicunu penset chi si potan obbligare totu sos sardos a iscriere – no nemus a faeddare, ca bi diat cherrer unu carabineri in dogni ciarra, arrejonamentu e cuntrestu – in sa limba de sa regione sarda, custu est un arrejonamentu chi “zirriat vendetta addainantis a Deus”.






No solu sos sardos deven continuare a faeddare e iscriere comente mandigan ma tiad essere unu genocidio culturale de omologare totas sas bellas e molteplices variedades de sa limba sarda – dae Orgosolo a Tempiu, dae Piaghe a Bosa, dae Tortolì a Iglesias, dae Ulìana a Sas Istintinas a una variedade burocratica chi no esistit in logu si no in sa conca de chie l’at inventada.

Munch: L'urlo.


 S’ingresu LSU a su tempus de Ishakespearru no bi fit!

Est comente chi a Ishakespearru l’esserene nadu: “Aisetta, aisetta, chi sa limba ingresa no est ancora omologada. Aisetta a iscriere sos sonettos, Macbeth e Amleto e Giuliu Cesare, mi chi sa limba no est galu unificada.” Ishakespearru chi de sa limba unificada no si sonniat nemmancu, at iscrittu sos pius mannos capos de opera de su mundu pensende:” deo iscrio in sa limba chi connosco e chi impreat donzunu si, poi si si la cheren accontzare chi si l’accontzen sos gramaticos, a mie ite m’interessat?”.
Grasces a Deus gramatigos galu no bi nd’aiat.



Sas istituziones pubblicas deven fagher totu su chi poden pro tutelare, valorizzare, incoraggire, garantire sa diversidade limbistiga de ogni sardu.
Diversidade no cheret narrer poveresa, cheret narrer ricchesa. 
Si ai custa ricchesa bi cherimus annanghere sa limba ufficiale de Regione Sardegna, bene ennida, ma no chirchet de istudare sas limbas e sas iscritturas de su populu. 

Sa limbas sunu chei sas piantas, chei sos animales, sunu parte manna de sa diversidade ecologica e mentale de su pianeta.


Preservare sa diversidade limbistiga no est solu un’attu de curaggiu e de ecologia limbistiga est un attu de ecologia mentale.

Chie no cumprendet custu no si podet occupare de limba e de limbas. Devet fagher atteru. Su ragionieri, su geometra, s’impiegadu de s’anagrafe, ma no si devet occupare de limbas,  ca faghet dannu.

Gericault, La zattera della Medusa.

Custos fanaticos de sa LSC pius realistas de una RSU e de sa RSA no ischin mancu dae attesu ite rappresentat abberu sa diversidade limbistiga. Ma bo l’imazinades unu de Orgosolo chi iscriet sa limba sua in LSC? E ite nde diat ischire su limbista de sa particularidades foneticas de s’Orgolesu? Devet andare a Orgosolo pro l’intendere ? Pro lu cumprendere?

Faeddantes e limbistas cheren sa diversidade, sa diversidade ecologica no s’omologazione, su genocidio culturale.

O cherimus torrare a faghere in Sardigna nois sardos e totu su matessi  errore chi at fattu s'istadu Italianu contr'a sas limbas regionales, sardu cumpresu?

Sos faeddantes aman sa limba issoro e sos limbistas aman totas sa limbas e pius bi nd’at e mezus est. Est comente chi un d’una zittade ma chimbe miza feminas/o mascios  ma su legislatore dezidit: dae cras podides fagher fizos ( os u chi bos aggradat) solu cun sa femina/ oc un cussu masciu  chi at dezisu su re, sas ateras feminas/ o mascios  no poden piu fagher fizos in ateru modu. E ite nde narades?
Botticelli-Venere-Galleria Sabauda (Web)

Sua maestade: s’usu, su connottu.

Sa limba italiana no l’at dezisa s’istadu, ma sua maestade su S’USU limbistigu de sos faeddantes, su connottu. Sa limba inglesa no l’an dezisa sos gramaticos, ma sos faeddantes. E gai su sardu, si sardu devet esser e devet vivere, an at a esser sos faeddantes-iscrientes a dezider cale sardu impreare. Su connottu issoro, chi si faghet dogni die, democraticamente.

Tantu pius chi est sa legge matessi de sos realistas chi tutelat  “dogni variedade de sa limba sarda a dogni livellu”.

Ite b’at de aggiunghere? Ite b’at de cumprendere?

Amus a esser liberos de iscriere in sa limba de  su connotu de onzunu o amus a esser obbligados a istudiare totu sa etimologia latina (?!?) de su sardu?

Tenidebos contu, iscriide in sa limba chi bos aggradat.

G.A. Sartorio, La Gorgone e gli eroi.
E chie cheret iscrier in LSC liberu e padronu, ma no li enzat a conca chi si potat obbligare nisciunu a fagher cussu chi sa legge matessi no dimandat ca no lu  podet dimandare. 
Sa limba la faghet su populu impreendela no sos edittos burocraticos. 
A mezus intendere.


Nessun commento:

Posta un commento

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...