mercoledì 28 settembre 2011

DICIOS MAL'INTERPRETADOS: "FAEDDARE LADINU"

Thathari, su 28 de Capidanni 2011

SOS DICIOS

Sa sabiesa de unu populu est iscritta in sos dicios.

Sos dicios sunu chimai, bi nd'at a mizas. Su calonigu Giuanne Ispanu de Piaghe nd'aiat ammanizzadu duamiza e seschentos, ma si puru interessantes abberu, sunu una parte minore de su corizone tostu de sa limba. Deo so cumbintu che in sa limba sarda no b'at mancu de deghe-bindighimiza dicios, assu nessi. Nde so cumbintu ca chimbemiza pius o mancu los amus già collidos e meda sun sos libberos chi   presentan sos dicios sardos.


Ite sun sos dicios totu l'ischimus: "detti, modi di dire, espressioni idiomatiche". Sinonimos de "diciu" in sardu sun: "pro unu paragone", "modu e narrere", "paraula". 
B'at dicios chi sun faziles a si cumprendere: "No nares mai de cust'abba no ap'a buffare" inue s'iscopu metaforicu est trasparente.
Ateros sun pius difiziles, ma no meda: "Già ti l'as postu su inu in friscu" inue s'epressione est "ponnere su inu in friscu" custa l'amus a giamare "espressione idiomatica o metafora" chie cherete narrere: "mettersi nei guai con le proprie mani".
Ateros  ancora sunu in suspu, suttamatafora, inue toccat de essere aintro in sa cultura de su populu: "Santa rughe est cusat chi nd'at bogadus'oju a santa giusta" inue b'at duas allegorias: Sa santa rughe est su inari e santa giusta e sa giustizia, nde cunsighit chi su inari nde ogat s'oju a sa giustizia.

Imazinedda de Santa Rughe ( fonte: internet)

Poi b'at dicios chi sunu comunes meda ma male interpretados, de unu de ustos cherimus faeddare oe.

Su diciu de oe est: "faeddare ladinu".

Totu chena eccezione interpretan custu modu de narrere comente : "parlare latino" in su sensu de "faeddare giaru" inue diad esser su matessi che "parlare franco".
Apparentemente sa cosa paret accabada cun custa esplicassione. Ma sa prima impressione est frequente cussa isbagliada.
"Ladinu" benit dae su sardu "ladu" chi cheret narrer "paris, lisiu" italianu "piano, piatto, liscio" comente "pane ladu", "pedra lada" "limbi-ladu"; "faeddare ladinu" duncas sinnificat "faeddare pianu, lisiu, erettu, chena imboligos". Pero, sigomente totu semus pius realistas de su re, accò chi semus cuntentos meda de affianzare sa limba sarda cun sa limba "latina" e duncas sa etimologia popolare est bennida naturale "faeddare giaru comente in latinu".
Si est beru comente est beru chi in Sardigna prima de sos latinos bi fin sos punicos, e prima de sos punicos sos fenicios, e prima de sos fenicios sos nuragicos, puru chi su paleo-sardu esseret limba sorre - sorre, no fiza - de su latinu, ecco chi tantu ladinu ladinu su latinu pro sos sardos no lu fit tantu e tantu.
"Faeddare ladinu" currispondet a s'inglesu "speak plain" chi i italiano cheret narrer "parlare piano, liscio, senza intoppi, chiaro".

In conclusione aggiunghimus sa paraula "ladinu ladinu" est a narrer "chiaro chiaro", "paro-paro" comente naran in Roma, "plain" chi poi est sa matessi paraula de "pianura" "cosa lisia e piatta, chena intoppos" "lada".

Muneda de probabile periodu giudicale. 
Ah, un' urtima cosa: "parlar chiaro" in sardu si narat puru " a sa sarda", "senza tanti giri di parole, "erettu, erettu".

Cherides sighire a pensare chi "faeddare ladinu" cheret narrer parlare "latino"? A piaghere 'ostru.

Tenidebos contu, sos tres lettores.



Nessun commento:

Posta un commento

NOSTALGIA

THATHARI , SU TRES DE LAMPADAS 2019 Nostalgia, est paraula grecana, cheret narrere, comente ischides tottu, dizizu de torrare an domo ...